تأثیر ایدئولوژی پهلوی بر رشد اسلام سیاسی (مطالعه نقش مطبوعات کیهان و اطلاعات 1340 - 1357)

ایران در دو دهه پایانی حاکمیت پهلوی، شاهد جدال دو گفتمان پهلویسم و اسلام انقلابی بود. تقابل این دو گفتمان از عللی چند سرچشمه می گرفت. از جمله عواملی که به نزاع گفتمان‌ های مزبور می افزود، مطبوعات به ویژه دو موسسه اطلاعات و کیهان بود. این دو مؤسسه بزرگترین شبکه رسانه ای ایران را تشکیل و حجم وسیعی از مخاطبان را پوشش می‌ دادند. مسئله اصلی تحقیق این است که چرا با وجود تبلیغ ایده های گفتمان حاکم از سوی این دو مؤسسه، گفتمان اسلام سیاسی به گفتمان مسلط جامعه تبدیل شد؟ به عبارت دیگر، مطبوعات این دوره به عنوان بخشی از گفتمان تجددگرای حکومتی چگونه زمینه ساز پیدایش، رشد و گسترش ایدئولوژی تشیع انقلابی شدند؟ بر اساس نتایج پژوهش، تبلیغ گسترده انقلاب سفید و پوشش ‌ندادن انتقادهای مخالفین در این باره و حتی توهین و تخریب آنان به گسترش اندیشه های ضد سلطنتی در گفتمان اسلام سیاسی انجامید؛ رواج غرب گرایی سبب درپیش ‌گرفتن سیاست‌ های ضدامپریالیستی از سوی گفتمان رقیب شد و اسلام به عنوان یک ایدئولوژی ضد امپریالیستی مطرح شد؛ پذیرش و تبلیغ عرفی‌ گرایی که عمدتاً با تقدس ‌زدایی از امور مقدس جامعه همراه بود، موجب رواج این اندیشه از سوی حاملان گفتمان اسلامی شد که دین و سیاست توأمان‌ و غیرقابل تفکیک اند؛ تلاش مطبوعات برای به ‌خدمت‌ گرفتن مذهب با برجسته‌ کردن جنبه‌ های شفاعت جویانه، سوگوارانه و فاجعه نگر آن، سبب تقویت خوانش های شهادت جویانه و ظلم ستیزانه از مذهب و الگوهای مذهبی در گفتمان اسلام سیاسی شد، چنانکه قیام امام حسین  برای به دست‌ گیری قدرت و تعویض حکومت تفسیر شد.